Mapa cmentarza dostępna tutaj: https://szamotuly.grobonet.com/mapa/2/
Aby wyszukać zmarłych zapraszamy na stronę: https://szamotuly.grobonet.com/grobonet/start.php
Cmentarz w Szamotułach znajduje się od Kolegiaty na zachód droga wiedzie na szamotulski cmentarz parafialny, który powstał w latach 1830-1831. Początkowo rozpościerał się na powierzchni ponad 3 ha, w ostatnich latach jednak został poszerzony o tereny, na których stał niegdyś kościół św. Mikołaja. Na cmentarzu znajduje się kilka interesujących ze względu na architekturę grobowców.
Najokazalszym z nich jest neoklasycystyczny grobowiec Kościelskich z końca XIX w., w którym spoczywają m.in. Bolesław Dezydery Kościelski (1832-1925) – proboszcz parafii św. Wojciecha w Poznaniu, inicjator powstania Skałki poznańskiej, działacz społeczno- polityczny. Ciekawy jest również grobowiec Miękwiczów z drugiej połowy XIX w. z neoromańskim portalem wspartym na stiukowych kolumnach.
W innym skromnym grobowcu spoczywają: doktor medycyny Feliks Studniarski (1837-1886) i Antonina z Chłostowskich Studniarska (1847-1892 – rodzice profesora Stefana Studniarskiego (1868-1942), twórcy podstaw ekonomiki gospodarstwa leśnego, polityki leśnej i celnej. Na grobowcu sędziego Jana Krzyżanowskiego (1802-1864) znajduje się obelisk ufundowany w dowód szacunku przez mieszkańców Szamotuł. Najstarszy nagrobek Marii z Zieleniewiczów Badzińskiej pochodzi z 1858 r.
Na szamotulskim cmentarzu parafialnym spoczywa Michał Micewicz (1841-1927), powstaniec styczniowy (1863-1864) pochodzący z Kresów Wschodnich I Rzeczypospolitej, który pozbawiony majątku ziemskiego w rezultacie puczu bolszewickiego przeniósł się do Polski i osiedlił się w Szamotułach. W osobnej kwaterze znajdują się groby żołnierzy I wojny światowej i powstańców wielkopolskich (1918-1919). Za nimi stoi skromny obelisk z tablicą i napisem: „Poległym na polu chwały cześć!”. Na cmentarzu znajduje się zbiorowa mogiła z tablicą upamiętniającą 10 Polaków – patriotów rozstrzelanych przez hitlerowców w egzekucji publicznej przy ul. Franciszkańskiej (kiedyś Klasztornej) 13 grudnia 1939 r.
Na cmentarzu parafialnym spoczywają także m.in. proboszczowie kolegiaccy: ks. Kozubski (zm. 1868), ks. prałat Tertulian Wilczewski (1841-1907), ks. Wojciech Grzybowski (1858-1912), ks. dziekan Bolesław Kaźmierski (1879-1945) – powstaniec wielkopolski, działacz społeczny i kulturalny; ks. kanonik Franciszek Forecki (1891-1972) – powstaniec wielkopolski, przedwojenny redaktor naczelny „Przewodnika Katolickiego”, posiadał godność prałata – szambelana papieskiego; ks. prałat Albin Jakubczak (1907-1977); ks. dziekan Franciszek Nowacki (1907-1979) – pierwszy proboszcz kościoła i parafii św. Krzyża; ks. Wincenty Taszarski (zm. 1859) – zasłużony proboszcz Kolegiaty szamotulskiej, działacz społeczny i polityczny, poseł do parlamentu niemieckiego – reprezentował Wielkie Księstwo Poznańskie; ks. Walenty Kryzan (1864-1912) – administrator parafii kolegiackiej, wielki miłośnik folkloru szamotulskiego, znany z tego, że żądał od przyszłych nowożeńców z Szamotuł i okolic, aby ślub brali w ludowych strojach szamotulskich; w ten właśnie sposób starał się zachować tradycje ludowe i narodowe.
Na szamotulskim cmentarzu parafialnym spoczywają m.in. Józef Kawaler (1881-1938) – regionalista, drukarz i wydawca prasy regionalnej; Czesław Kawaler (1917-1964) – regionalista, drukarz, specjalista wydawnictw bibliofilskich i albumów z ekslibrisami; Józef Preuss (1891-1953) – regionalista, prezes chóru kościelnego, członek Rady Parafialnej; Stanisława Koputowa (1892-1959) – regionalistka szamotulska, kierowniczka artystyczna kilku zespołów regionalnych, ludowych, folklorystycznych, hafciarka; czterej bracia Orlikowie: Franciszek, Jan, Szczepan i Władysław – członkowie znanej przed wielu laty szamotulskiej kapeli ludowej; Władysław Frąckowiak (1908-1987) – poeta, regionalista, działacz towarzystw regionalnych, opracował scenariusz widowiska ludowego pt. „Wesele szamotulskie” (1932); Antoni Grys (1907-1990) – krajoznawca, regionalista, chodząca encyklopedia wiedzy o historii i zabytkach; Tadeusz Bak (1920-1997) – autor pierwszego „Przewodnika po Kolegiacie Szamotulskiej” (1995), miłośnik krajoznawstwa, regionalista; on wiedział wszystko lub prawie wszystko o swym ukochanym mieści; Józef Krukowski (żył 76 lat) i Andrzej Rosochowicz (1862-1935) – inspektorzy szkolni; Kazimierz Beik (1886-1966) – wieloletni dyrektor Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Piotra Skargi w Szamotułach; Konstanty Scholl (1874-1930) – zasłużony burmistrz Szamotuł w latach 1919-1930; Jan Nitosławski (1890 -1930) – starosta szamotulski.
Brama cmentarna pochodzi z połowy XIX w. Niewielką neogotycką sygnaturkę zbudowano w końcu XIX w. Kaplica cmentarna z 1923 r., odrestaurowana została w 2000 r.
(Tekst zaczerpnięty z książki pana Romualda Krygiera)
